21. yüzyılın en şiddetli çatışmalarına sahne olan Ukrayna Savaşı 3. yılına girdi. Önceden bu kadar uzun süreceği asla tahmin edilemeyen bu savaşta, modern orduların beklentilerinin çok üzerinde kayıplar veriliyor. Şunu belirtmekte fayda var, bugün istatistik olarak belirteceğim her asker, hayattan beklentileriyle, sevdikleri ve umutlarıyla yaşamış ancak hayata erken gözlerini yummuş bir birey. Hangi taraftan olursa olsun insanlardan istatistik olarak bahsetmek üzücü olsa da bu yolla çıkarılacak sonuçlar savaşların devam edip etmeyeceği, daha fazla insanın hayatını kaybedip kaybetmeyeceğini belirliyor. Bu nedenle zayiat sayısını anlamaya çalışmak herkes için önemli.
SAYILAR GERÇEK Mİ?
Daha önceki savaşlarda olduğu üzere burada da tarafların resmi duyurduğu sayılara itibar etmek pek mantıklı değil. Savaşın taraflarının sayıları manipüle etmek için önemli gerekçeleri var. Hem bu sayede savaşı kazandıklarının algısını yaratarak askerlere motivasyon sağlıyorlar hem de uluslararası ilişkilerde “savaşın iyi gittiği” izlenimi yaratıyorlar. Bu nedenle Savunma Bakanlıkları tarafından verilen bilgilere ekstra şüpheci yaklaşmakta fayda var.
Şu anda Ukrayna’daki savaş, 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana gerçekleşen en büyük konvansiyonel savaştır. İkinci aydan itibaren savaşın doğası, manevraların kısıtlandığı, karşı tarafın insan gücünü ve envanterini yok etmenin hedeflendiği bir yıpratma savaşına evrildi. Durum böyle olunca zayiat çok ciddi boyutlara ulaşıyor. Bu nedenle sadece Zelenski’nin verdiği 31 bin değil, Rusya Savunma Bakanlığı’nın açıkladığı sayılar da aynı şekilde pek gerçekçi olmuyor.
ASIL ZAYİAT NE?
Sadece Ukrayna’da değil, tüm çatışma alanlarında gerçek zayiatı anlamak zor. Orduların karşı tarafa ne kadar kayıp verdirdiğini bilmesi için saldırı düzenlediği bölgelerde düşmandan önce alan kontrolü sağlaması gerekir. Bunu yapamadığı takdirde konvansiyonel bir savaşta düşmanın ne kadar kayıp verdiği konusunda ancak tahminler yapılabilir.
Kayıp veren taraf sayıyı az çok bilse de bunu söylememek için gerekçeleri vardır. Bu yüzden zayiat sayısını tam olarak bilmek çok zor.
Ancak bu konu üzerine yoğunlaşan askeri blog sayfaları ve internet siteleri var. Özellikle modern çağda savaşın birçok anının İHA’lar ve telefon aracılığıyla kaydedildiği düşünüldüğünde açık kaynak istihbaratını toplayarak ve bunu kategorize ederek kayıp sayıları açıklanmaya çalışılıyor. Bu çabaların büyük bir kısmı istihbarat servisleri tarafından yine manipülasyona uğrasa da daha inandırıcı yöntemler kullanan gruplar da mevcut.
Bunların başında Putin’e muhalif olmasıyla tanınan Rus “Mediazona” sitesi geliyor. BBC’yle ortak çalışan bu kuruluş, Rus askerlerin ailelerinin sosyal medya paylaşımları, yerel gazeteler ve yerel resmî kurumlardan yapılan açıklamaları toplayarak bir veri tabanı oluşturuyor. Bu tabandaki isimler sayesinde toplamda kaç askerin ölmüş olabileceğine dair bir tahminde bulunuyor. Mediazona, 15 Şubat itibariyle minimum 45 bin Rus askerinin hayatını kaybettiğini söylüyor. Site’ye göre bu sayı, gerçek kayıpların bir kısmını temsil ediyor. Sitenin tahmini, gerçek sayının 60 bin ila 88 bin arası Rus askerin Ukrayna’da 2022’den bu yana hayatını kaybettiği yönünde.
Genellikle yaralı sayısı, ölü sayısının üç ya da dört katı oluyor. Bu da bize Rusya’nın şu ana kadar ki toplam zayiatının 250 bin ila 300 bin arasında olabileceğini düşündürüyor.
Konu Ukrayna’nın verdiği zayiat olunca bilgi edinmek daha da zorlaşıyor. Ukrayna’nın ölü sayısını hesaplamaya çalışan Mediazona muadili Rus yanlısı bir kaynak yok. Ancak çeşitli yetililerden ve sızıntılardan edindiğimiz bazı ipuçları var. Bunların başında Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula Von der Leyen’in Kasım 2022’de yaptığı “20 bin sivil ve 100 bin Ukrayna askeri hayatını kaybetti” açıklaması geliyor.
Von der Leyen’in açıklaması kısa süre içinde kaldırılmıştı. Önce yapılan düzeltmede Başkan’ın on bin demek istediği sonraysa 100 bin sayısıyla toplam zayiatı kastettiği bildirildi. Ancak 100 bin sayısı Kasım 2022’de bir kez daha gündeme gelecekti. ABD Genelkurmay Başkanı Mark Milley, Rusya’nın 100 bin asker kaybettiğini, Ukrayna’nın da “o civarda” olduğunu söyledi. Milley de ölü sayısı yerine toplam zayiattan bahsediyordu.
Nisan 2023’te zayiat sayısı için yeni bir bilgi ortaya çıktı. ABD’li hava ulusal muhafızı Jack Teixeira, çok gizli belgeleri Discord kanalında arkadaşlarıyla paylaştı. Kısa zamanda tüm internete yayılan belgeler savaşın gidişatıyla ilgili önemli bilgiler içeriyordu. Ukrayna’nın ABD’ye bildirdiği zayiat sayıları da bunlardan biriydi. Belgelere göre 189.500 ila 223 bin arası Rus zayiatına karşılık 124.500 ila 131 bin Ukraynalı zayiatı vardı. Rusların ölü sayısı tahmini olarak 35.500 ila 43 bin arasındayken Ukrayna’nın ölü sayısı 15.500 ila 17.500 arasıydı.
Ancak rapor, sayıların Ukrayna’dan geldiğini ve “inandırıcılığı düşük” olduğunu yazıyor. Tabii bu rapor ortaya çıktıktan sonra Ukrayna, büyük yaz taarruzunu başlattı. En ağır kayıplarını verdiği bu dönem sonrası zayiat sayılarının ciddi şekilde arttığı düşünülüyor. New York Times’ın tahminine göre Ukrayna’nın kayıpları Ruslarınkiyle hemen hemen aynı seyrediyor. Gazete, Ukrayna’nın ölü sayısını 70 bin olarak açıklıyor.
KAYIPLAR ARTIYOR
Yine de şunu belirtmek gerekir; Ukrayna çok fazla dezavantajla savaşıyor. Ordusundaki yüksek motivasyonlu bireyler tükenirken sahada her geçen gün isteksiz ve eğitimsiz askerlerin sayısı artıyor. Bunu her gün ortaya çıkan sokakta zorla askere alım görüntülerinden anlayabiliyoruz. Dahası, Batı’dan gelen desteğin azalmasıyla iki ordu arasındaki ateş gücü farkı büyüdü.
Yukarıdaki sızıntılarla öğrendiğimiz rapora göre Ukrayna’nın hava savunma sistemlerinin mühimmatı da tükenmenin eşiğinde. Bu yüzden son günlerde sonuçlanan Avdivka muharebesinde Ruslar çok daha fazla hava desteği kullanma şansı elde ettiler. Sahadaki Ukraynalı askerler, Telegram sayfalarında yaptıkları yorumlarda Rusların günde 250 sortiye varan bir hava desteği sağladıkları ve Ukraynalılara ağır zayiat verdirdiklerini söylüyorlar. Yani tahmini olarak Ukrayna’nın kayıpları, özellikle 2023’ün başından itibaren daha da artmış olsa gerek.
İşin sonunda en ayakları yere basan tahminlere göre iki taraf da en az 85 ila 100 bin arası bir ölü vermiş demektir. Yine de gerçek sayılara asla erişemeyeceğimizin altını çizmeliyim. Savaşın ilk zayiatı maalesef ki hep gerçekler oluyor.
